Taiwan sorununun kaynağı

ABD Aralık 1978'de Çin hükümeti tarafından ileri sürülen iki ülke arasında diplomatik ilişkiler kurulmasıyla ilgili üç ilkeyi kabul etti. Yani, ABD'nin Taiwan ile olan ilişkilerini “kesmesi”, “Ortak Savunma Anlaşması”nı iptal etmei ve Taiwan'dan askerlerini geri çekmesi, kabul edildi. Çin ile ABD arasında 1 Ocak 1979'da diplomatik ilişkiler resmen kuruldu ve bununla ilgili ortak bildiride şunlar açıklandı: “Amerika Birleşik Devletleri, Çin Halk Cumhuriyeti hükümetinin Çin'in tek yasal hükümeti olduğunu tanıdı. Bu çerçevede Amerikan halkı ile Taiwan halkı arasında kültür, ticaret ve diğer alanlardaki gayri resmi ilişkiler korunuyor. Amerika Birleşik Devletleri Çin'in tutumunu kabul ediyor, yani dünyada tek bir Çin var, Taiwan Çin'in parçasıdır.”

Ancak Çin ile ABD arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından sonra üç ay içinde Amerikan Kongresi'nde sözde “Taiwan'la İlişkiler Yasası” onaylandı ve bu yasa ABD başkanının imzasıyla yürürlüğe girdi. “Taiwan'la İlişkiler Yasası”nda, Çin ile ABD arasında diplomatik ilişkiler kurmayla ilgili ortak bildiri ve uluslararası hukuk kurallarına aykırı birçok madde yer aldı. Amerikan yönetimi bu yasa doğrultusunda Taiwan'a silah satmaya ve Çin'in içişlerine karışmaya devam ederek Taiwan ile Çin'in ana kesiminin birleşmesini engellemeye çalıştı.

ABD'nin Taiwan'a silah satması sorununun çözülmesi için Çin ve ABD hükümetleri görüşme yoluyla 17 Ağustos 1982'de anlaşmaya vardılar ve Çin-Amerikan ilişkilerine ilişkin üçüncü ortak bildiri yayınlandı. Bu bildiriye kısaca “17 Ağustos Bildirisi” denildi. Amerikan yönetimi ortak bildiride, Taiwan'a silah satmayla ilgili uzun vadeli politik arayışlar içinde olmayacağını, Taiwan'a satılan silahların işlev ve miktar bakımından Çin ile ABD arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından sonraki seviyeyi aşmayacağını ve Taiwan'a silah satışını adım adım azaltarak bir süre sonra bu sorunu tamamen çözeceğini açıkladı. Ancak uzun süre geçmesine rağmen ABD yönetimi ortak bildiride belirlenen maddeleri yerine getirmemekle kalmadı, sürekli olarak bildiriye aykırı girişimlerde bulundu. Örneğin ABD, Eylül 1992'de Taiwan'a 150 adet F-16 savaş uçağı satma kararı aldı. Bu girişim Çin-ABD ilişkilerinin gelişmesinin ve Taiwan sorununun çözülmesinin önüne yeni engeller koydu.

Kısacası, Taiwan sorunu bugüne kadar çözüme bağlanmadı. Bunun sorumluluğunu üstlenmesi gereken ABD yönetimidir.