Tibet tıbbı

Tibet tıbbının temel durumu

Tibet tıbbı, geleneksel Çin tıbbınının kapsamında önemli bir unsur olarak, başta Tibet olmak üzere, uzun vadeli tıbbi uygulamalarla geliştirilen geleneksel bir tıp sistemi oldu. Tibet tıbbı, Tibetlilerin toplu halde yaşadıkları, Tibet, Qinghai, Sichuan ve Gansu gibi eyaletler ve bölgelerde yaygınlaşmaktadır. Bunun yanı sıra, Güney Asya'da bulunan Hindistan ve Nepal gibi ülkelerde de Tibet tıbbı oldukça yaygınlaşmıştır.

Menşei Qinghai-Tibet Yaylası olan Tibet tıbbı belirgin ulusal, toplumsal nitelikleri ve doğal ortamın özelliklerini taşır. Qinghai-Tibet Yaylası deniz seviyesinden çok yüksek, iklimi çok soğuk olduğundan, ulaşım koşulları da çok elverişsizdir. Bunun için Tibet tıbbının özgünlüğü çoktandır korunmaktadır. Örneğin, Qinghai-Tibet Yaylası'ndaki hayvan ve bitki cinsleri çok azdır. Dolayısıyla, Tibet tıbbında kullanılan ilaç maddelerinin çoğunluğunu oksijeni az olan yüksek dağlarda yetişen bitki ve yaşayan hayvanlar oluşturur.

Tibet'te Budizm düşüncesi, toplumun çeşitli alanlarına yayıldığı için, Budizm etkili bir ruhsal güç oldu. Dolayısıyla, Tibet tıbbı, başlangıcında yoğun Tibet Budizmi renklerini taşıdı.

Üç faktör teorisi

Tibet tıbbı, insan vücudunda üç faktörün, yedi temel maddenin ve üç dışkının mevcut olduğunu belirledi. Üç faktör; “Long”, “Chiba” ve “Peigen”dir. Yedi temel madde; gıda, kan, kas, yağ, kemik, kemik iliği ve ruhtur. Üç çeşit dışkı; idrar, gaita ve terdir. Üç faktör, yedi temel madde ve üç çeşit dışkının hareketini ve değişikliğini kontrol eder. Normal fizyolojik şartlarda, söz konusu üç büyük faktör, birbirlerine dayanarak birbirlerini kontrol ederek aralarındaki eşgüdümü ve dengeyi korur. Ancak aralarından bir veya birkaç faktör, bazı nedenlerle aşırı güçlü veya zayıf bir duruma gelirse, “Long”, “Chiba” ve “Peigen” hastalıkları oluşacaktır. O zaman da tedaviyle söz konusu üç büyük faktörün düzenlenerek, yeniden eşgüdümlü bir duruma dönmesi sağlanmalıdır.

“Long”, insan vücudunun fizyolojik hareketini sağlayan güç olarak, Han tıbbında anlatılan rüzgâr ve nefes kavramına benziyor. Ancak kavram olarak, Han tıbbındaki rüzgâr ve nefesten daha geniş kapsamı vardır. “Chiba”, Han tıbbındaki “ateş” anlamındadır. Önemli işlevi, enerji sağlamak, vücudun sıcaklığını korumak, midenin işleyişini güçlendirmek, solunum, yaşama bağlamak ve zihinsel faaliyetlerdir. “Peigen” kavramı, Han tıbbındaki tükürük ve suya karşılık gelir, ancak Tibet tıbbındaki kapsamı daha geniştir. Bu, insan vücudundaki sıvı maddeleri kapsar. Bu sıvı maddeler ve vücudun işleyişi arasında sıkı ilişkiler mevcuttur.

Tibet tıbbına göre “Long” “Chiba” ve “Peigen” arasındaki denge ve eşgüdümün bozulması durumunda, vücut içindeki öz nefes zarar görecektir. Dolayısıyla insan hastalığa yakalanacaktır. Tedavinin amacı ise, sözkonusu üç büyük faktörü dengelemek yoluyla, onları yeniden eşgüdümlü duruma dönüştürmektir.

İnsan vücudunun anatomisi ve fizyolojisi

Halkın örf ve adetleri nedeniyle Tibet tıbbında insan anatomisi ve fizyolojisi derin bir şekilde anlaşıldı. Tibet tıbbında insan vücudu içinde beş dolu iç organ ve altı boş iç organ bulunduğu kabul edilir. Beş dolu iç organ; kalp, karaciğer, dalak, akciğer ve böbrektir. Altı boş iç organ ise, kalın bağırsak, ince bağırsak, mide, safra kesesi, sidik torbası ve “samuxiu”dur. (samuxiu, iç organları barındıran ve çalışmalarını düzenleyen üç vücut boşluğu).