Siyasi yapı

Çin Halk Cumhuriyeti, işçi sınıfının liderliğinde ve işçi-köylü ittifakı temelindeki halkın demokratik diktatörlüğüyle yönetilen bir sosyalist devlettir. Sosyalizm, Çin Halk Cumhuriyeti'nin temel sistemidir.

Çin Anayasası:

Bir devletin temel yasası olan anayasada, o ülkenin toplumsal sistemi ve devlet yapısını belirleyen temel ilkeler, devlet organlarının örgütleniş ve faaliyetlerini düzenleyen ilkeler ve vatandaşlarının temel hak ve yükümlülükleri yer alır. Bazı ülkelerin anayasalarında milli bayrak, milli marş, milli amblem, başkent ve iktidar sınıfının önemli gördüğü diğer yönetim usulleri de belirleniyor, anayasa devletin her alanını kapsıyor. Devletin en yüksek yasası niteliğindeki anayasa, o ülkenin diğer yasalarının hazırlanışının temelini oluşturuyor ve o ülkedeki hiçbir yasa ve yönetmelik anayasaya aykırı olamıyor.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan önce yürürlüğe giren “Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Ortak Programı”, Çin'deki halkın demokratik birleşik cephesinin programı olmakla birlikte, geçici anayasa rolünü oynamıştı. 29 Eylül 1949'da Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı 1. Genel Toplantısı'nda kabul edilerek yürürlüğe giren Ortak Program, Çin Halk Cumhuriyeti Anayasası'nın yürürlüğe girdiği 1954'e kadar geçici anayasa rolünü fiilen yerine getirmişti.

Çin Halk Cumhuriyeti'nin 1 Ekim 1949'da kurulmasından sonra 1954, 1975, 1978 ve 1982 yıllarında toplam dört anayasa hazırlanıp yürürlüğe girdi.

Bugün yürürlükte olan Çin'in dördüncü anayasası, 4 Aralık 1982'de 5. Çin Ulusal Halk Meclisi 5. Genel Toplantısı'nda onaylanarak yürürlüğe girdi. 1954 Anayasası'nda yer alan temel ilkeleri devam ettirip geliştiren bu anayasa, Çin sosyalizminin gelişmesinde elde edilen tecrübelere ve uluslararası toplumun tecrübelerine yer veren, Çin'e özgü özellikler taşıyan ve Çin'in sosyalist modernizasyon inşasının ihtiyaçlarını karşılayan temel yasadır. Anayasada, Çin Halk Cumhuriyeti'nin siyasi ve ekonomik rejimiyle vatandaşların hak ve yükümlülükleri, devlet organlarının örgütleniş biçimi ve sorumluluk alanları, devletin gelecekteki temel görevleri kesin ifadelerle belirlendi. Bu anayasanın başlıca özellikleri arasında Çin'in temel rejimi ve görevleriyle dört temel ilke, reform ve dışa açılma şeklindeki temel çizgisinin belirlenmesi yer alıyor. Anayasada, Çin'de yaşayan bütün etnik gruplardan vatandaşlar ile örgütlerin anayasayı hareket rehberi olarak kabul etmeleri gerektiği, herhangi bir örgüt veya kişinin anayasa veya yasaların üstünde imtiyazlara sahip olamayacağı da kesin hükme bağlandı.

Önsöz, genel program, vatandaşların temel hak ve yükümlülükleri, devlet organları, milli bayrak, milli amblem ve başkent olmak üzere beş bölümden oluşan Çin Anayasası, 138 madde içeriyor. Dört kez yapılan değişikliklerle Çin Anayasası, sürekli olarak sağlamlaştırıldı.

Halk Meclisi Sistemi:

Çin'in köklü siyasi sistemi olan Halk Meclisi Sistemi, Çin'deki halkın demokratik diktatörlüğü rejiminin iktidar biçimi ve Çin'in siyasi örgütleniş şeklidir. Batı ülkelerinde uygulanan yasama, yürütme ve yargıya dayalı “güçler ayrılığı” sistemi altındaki parlamenter rejimden farklı olan Ulusal Halk Meclisi, Çin Anayasası'nda en yüksek devlet yetki organı olarak belirlendi. 18 yaşını doldurmuş olan her Çinli vatandaş, halk temsilcilerini seçme ve seçilme haklarına sahiptir. Çin'deki farklı kademelerdeki Halk Meclisleri arasında nahiye ve ilçe düzeylerindeki halk temsilcileri doğrudan seçimle, daha yüksek düzeylerdeki halk temsilcileri dolaylı seçimle, Ulusal Halk Meclisi üyeleri ise Çin'deki her eyalet, özerk bölge, merkeze doğrudan bağlı şehir ve orduda yapılan seçimle belirlenir. Görev süreleri beşer yıl olan her düzeydeki Halk Meclisleri, yılda bir kez toplanıyor.