Potala Sarayı

Potala Sarayı, Çin'in kuzeybatısındaki Tibet Özerk Bölgesi'nin merkezi Lahsa'daki Kızıl Dağ'da yer alıyor. Dağ eteğinde inşa edilen bu görkemli yapı, "Dünyanın damındaki inci" olarak adlandırılır. Tibet milliyetinin mimarlık sanatının tipik örneği olan ve Çin'in ünlü eski yapılardan biri kabul edilen Potala Sarayı, Tibet'te gelmiş geçmiş Lamaların, siyasi ve dini faaliyetlerini düzenledikleri ve oturdukları yerdi. Potola Sarayı, Tibet'te korunan en büyük eski yapıdır.

Tarihi kayıtlara göre Potala Sarayı, 7. yüzyılda hüküm süren Tubo Krallığı'nın Kralı Songzanganbu döneminde inşa edildi. O zamanlar Polata Sarayı, "Kızıl Dağ Sarayı" anlamına gelen Hongshan Sarayı olarak adlandırılırdı. Dış çevresinde 3 sıra kent duvarına ve içindeki bin odaya sahip olan Hongshan Sarayı, Tubo Krallığı'nın siyasi merkeziydi. 9. yüzyılda Tubo Krallığı'nın çöküşüyle Tibet, uzun zaman süren savaşa sürüklendi ve Hongshan Sarayı da yıkıldı. 1645 yılında Beşinci Dalay Lama, Hongshan Sarayı'nın bulunduğu yerde yaklaşık 50 yıl süreyle yeni bir saray inşa ettirdi. Bundan sonra saray genişletildi. Toplam 300 yılda tamamlanan Potala Sarayı, 13 katlı ve 110 metre yüksekliğindedir.

Genel olarak taş ve ahşap kullanılarak inşa edilen Potala Sarayı'nın duvarlarının tamamı granitten yapılmıştır. Duvarın en kalın yeri 5 metredir. Potala Sarayı'nın sağlamlaştırılması ve depremden korunması için dış duvar aralığına eritilmiş demir dökülmüştür. Ayrıca, yıldırımdan korunması için de sarayın damı ve sütunlar, altınla süslenmiştir. Potala Sarayı, yüzlerce yıldır yıldırım ve depremlere rağmen hâlâ sapsağlam bir şekilde ayakta duruyor.

Potala Sarayı, esas olarak doğusundaki beyaz salonlar, ortasındaki kızıl salonlar ve pagodalar ve de batısındaki rahiplerin kaldığı beyaz evlerden oluşur. Beyaz Salon, Dalay Lama'nın oturduğu yerdi. Kızıl salonlar ve pagodalar, Buda heykellerin ve Dalay Lamaların mumyalarının ve anıt tabletlerin konulduğu yerlerdir. Kızıl salonlar önünde beyaz bir yüksek duvar vardır. Budizm bayramları kutlandığında, bu duvara, Buda figürü işlenmiş halı asılır. Buradaki yapılar, farklı dönemlerde inşa edilmelerine rağmen, bölgedenin coğrafi özelliklerinden yararlanılmasından dolayı, hem görkemli, hem de birbirlerine uyumludur. Potala Sarayı, mimari güzelliği açısından yüksek seviyeye ulaşmıştır.

Kızıl salonlar ve pagodalar, sarayın ana yapılarıdır. Beşinci Dalay Lama'nın naaşının konulduğu pagodanın yüksekliği, yaklaşık 15 metreyi bulur. Temeli dörtgen ve damı kubbe şeklindeki bu pagodanın dış yüzü, yaldızlarla kapalıdır. 3724 kilo altın kullanılan bu pagoda üzerinde 15 bin değerli elmas, zümrüt, inci ve akik taşı bulunur. Kızıl salonlardan en büyük olanı, beşinci Dalay Lama'nın anıt tabletinin konulduğu salondur. 48 büyük ahşap sütun bulunan bu salon, 6 metre yüksekliğindedir. Bu salonun tasarımında Han milliyetinin yapılarında sıkça kullanılan kemer yapısı bulunuyor. Ayrıca, tahtadan oyulan Buda heykelleri ile aslan ve fil gibi hayvan figürlerine de çok rastlanır.

Potala Sarayı 17. yüzyılda yapılan restorasyon ve genişletme çalışmalarında, Tibet bölgesindeki tanınmış ressamlar tarafından onbinlerce nefis duvar resmiyle süslendi. Bu duvar resimleri, tarihte tanınmış kişiliklerin hikayeleri, halkın örf ve adetleri, spor ve eğlence gibi zengin konuları içerir. Bu resimler, Potala Sarayı'ndaki yüksek sanat değeri taşıyan eserler olarak görülüyor. Potala Sarayı'nda ayrıca, 17. yüzyıldan beri yaklaşık 10 bin resim, taş ve tahta oyma eserler ile Tibet tarzındaki halılar, porselenler ve yeşim taşları korunuyor. Yüksek değer taşıyan bu sanat eserleri, bin yıl süresince Tibet ile Han milliyetleri ve diğer milliyetler arasındaki dostça ilişkileri, kültürel alışverişi yansıtıyor. “Dünyanın damındaki bir inci” olarak adlandırılan Potala Sarayı, yapısı, inşası, maden kullanımı, resimleri ve oyma eserleri açısından, dünyaca tanınmış durumda. Bu eserler, başta Tibetli olmak üzere Han, Mançuryalı, Moğol ve diğer milliyetlerden ustaların büyük yeteneklerini ve Tibet milliyetinin mimarlık sanatındaki büyük başarını gösteriyor. Potala Sarayı, 1994 yılında UNESCO tarafından "Dünya Mirasları Listesi"ne alındı.