Çin’in yaşlılar günü: Chongyang
Çin Ay Takvimi’ne göre, yılın dokuzuncu ayının dokuzuncu günü, halk arasında kutlanan önemli geleneksel bayramlardan biri olan Chongyang Günü’dür.
Chongyang Günü’nün adı, eski Çinlilerin 9’u “uğurlu sayı” olarak görmelerinden geliyor. O gün Çinliler, ailelerindeki yaşlıları ve çocukları da yanlarına alarak kasımpatı çiçeklerini seyretmeye ve dağlara tırmanmaya gider.
Chongyang Günü’nün kaynağıyla ilgili efsaneler
Efsaneye göre, M.Ö 3. yüzyılda, Fei Changfang adlı bir büyücü varmış. Büyücü rüzgârı ve yağmuru çağırabildiği gibi, şeytanları da yakalayabilme gücüne sahipmiş. Huan Jing adlı bir genç bunu öğrendikten sonra büyücüye hayran kalarak onun öğrencisi olmak istemiş. Bu gencin kararlı olduğunu gören Fei Changfang onu öğrencisi olarak kabul ederek, hünerlerini öğretmeye başlamış.
Bir gün Fei Changfang Huan Jing’e, “9. ayın 9. günü tüm aileniz büyük bir felaketle karşı karşıya bulunacak, bir an evvel önleminizi alın, hazırlık yapın” demiş. Huan Jing bu haberi duyunca çok korkmuş, hemen diz çökerek hocasından felaketten kurtulma yöntemini öğretmesini istemiş. Fei Changfang, “9. ayın 9. günü, kırmızı kumaştan birçok torba dikip içinde zhuyu adlı bitki koyarak torbaları kollarına bağlayın, ayrıca yanınıza içinde kasımpatı çiçeği bulunan bir içki alın. Tüm aile fertleriyle hep beraber bir tepede içki içeceksiniz. Böylece, büyük felaketten kurtulabilirsiniz” demiş.
Huan Jing ciddiyetle hocasının dediği gibi yapmış. 9. ayın 9. gününün sabahı, Huan Jing tüm aile fertlerini yakındaki bir tepeye götürerek sağ salim bir gün geçirmiş. Akşam Huan Jing, aile fertleriyle beraber eve dönerek durumu görünce çok şaşırmış; evdeki sığır, koyun, tavuk ve kopek, hepsi ölmüş. Huan Jing ve ailesiyse gerçekten felaketten kurtulmuş. Bundan sonra, Chongyang Günü’nde tepeye çıkma, zhuyu takma ve kasımpatı içkisini içme gelenek haline geldi. Bu gelenek iki binden fazla yıl sürmektedir.
Chongyang Günü gelenekleri
Eski Çinlilere göre, Chongyang Günü “temiz havanın yükseldiği ve kirli havanın indiği” bir dönemdir. Bu nedenle Chongyang Günü’nde tepeye çıkarak kasımpatı çiçeklerini seyretmek eski bir gelenektir ve bugün hâlâ korunuyor.
O gün Çin’in kentleri ve kırsal kesimlerinde tepeye tırmanma yarışı düzenlenir, ödüller dağıtılır.
Chongyang Günü’nün diğer bir geleneği, Chongyang Gao (Chongyang pastası) yemektir. Çincede pasta kelimesi ile “yüksek” kelimesi eş seslidir, yani adım adım yükselme, canlanma ve kalkınma anlamına gelir. İnsanlar yapışkan pirinç, darı ve hurma gibi ham maddelerle pasta pişirir, üzerinde beş renkli bayrak dikerek buna “Çiçek Pastası” derler. Ova gibi düz yerlerde yaşayanlar Chongyang Günü’nde tırmanacak tepe olmadığı için Çiçek Pastası yer. Bu, “tepeye tırmanma” yerine geçer.
Chongyang Günü’nde “sonbaharı güneşlemek” bugün hâlâ yaygın bir gelenektir. Özellikle Çin’in güney kesimindeki Hunan, Guangxi, Anhui ve Jiangxi gibi bölgelerinde dağlık alanlarda yaşayan çiftçiler, karmaşık yer yüzeyinden dolayı hububatları güneşte kurutacak düz bir alanı bulamadığı için evin önü ve arkası, pencere eşiği ve çatısı gibi yerlerde hububatlarını kuruturdu ve zamanla bir gelenek haline gelmiştir. Çiftçilerin bu özel yaşam tarzı ve manzarası, bugün ressamlar ve fotoğrafçıların beğendikleri malzeme halinde.
Uçurma uçurtma, Çin’in güney kesimindeki Chongyang geleneklerinden biridir. Chongyang Günü’nde hava genellikle güneşli, hafif rüzgârlı, uçurma kolayca yüksek havaya uçurtulabilir. Eski Çinliler, uçurtma uçurarak bir talihsizlikten kurtulacaklarına inanırdı. Bu nedenle uçurtma yükseğe çıkınca ipi kesilirdi.