Her Hafta Bir Hikâye (24) İpek Yolu'nda Çin-İran dostluğu

"Bu, İran'a ilk ziyaretim, ancak birçok Çinli gibi, kadim ve güzel ülkenize yabancı değilim; zira İpek Yolu, iki büyük milletin uzun yıllar birbirine bağlı kalmasını sağlamıştır. Tarih kitapları birçok muhteşem hikâye yazmaktadır."

2 bin yıl kadar önce hüküm sürmüş Batı Han Hanedanı döneminde Çin elçisi Zhang Qian'ın yardımcısının İran'a gittiği ve törenle karşılandığı tarihî kayıtlarda geçer. 7. yüzyıldan sonra Çin'in Tang ve Song hanedanları döneminde birçok İranlı, öğrenim görmek, Çin hekimliğini öğrenmek ve ticaret yapmak için Xi'an ve Guangzhou dâhil birçok kente ayak basmışlardır. 13. yüzyılda İranlı büyük şair Şeyh Sâdi-i Şirazi, Çin'in Xinjiang bölgesindeki Kaşgar'a unutulmaz bir gezi yapmıştır. 15. yüzyılda Ming Hanedanı döneminde Çin tarihinin ünlü denizcilerinden Zheng He, 7 kez kalabalık bir ekiple seferler ve geziler gerçekleştirmiş, bunlardan 3'ünde İran'ın güneyindeki Hürmüz bölgesine ulaşmıştır.

Çin ipeği ile İran'ın eşsiz zanaatının birleşimi, ipek halılara asalet kattı; İran'ın smaltı ile Çin'in kusursuz işçiliğinin birleşimi, mavi ve beyaz porselenin zarafetini ortaya çıkardı. Çin'in cila, çanak çömlek, kâğıt yapımı, metalurji, matbaacılık ve barut gibi alanlardaki teknik bilgisi, İran aracılığıyla Asya'nın en batısına, hatta Avrupa'ya ve daha uzak noktalara aktarıldı. Nar, üzüm, zeytin, cam, altın ve gümüş kaplar da İran ve Avrupa'dan Çin'e geldi.”

Çin gibi İran da 5 bin yıllık geçmişe sahip kadim bir uygarlığın ülkesidir. İran, eski çağlardan beri hem kara İpek Yolu'nun hem de Deniz İpek Yolu'nun vazgeçilmez bir durağı olmuştur. Bugün, kuzeyinde Hazar Denizi ve güneyinde Basra Körfezi ile çevrili bu ülke, Ortadoğu'daki deniz trafiği açısından kritik Hürmüz Boğazı'nı koruduğu gibi, Kuşak ve Yol'un kesişim noktasında bulunmaktadır.

Çin ve İran arasındaki temasların geçmişi, M.Ö. 2. yüzyıla kadar uzanmaktadır. M.Ö. 138 ve M.Ö. 119'da Zhang Qian, Batı Bölgeleri'ne iki defa elçi olarak gönderilerek, İpek Yolu güzergâhının kullanılmasına öncülük etmiştir. Zhang Qian, yardımcısı Gan Ying ve beraberindekiler, Qiuci'den (bugünkü Xinjiang'ın Kuça şehri) hareket ederek bugünkü Irak ve İran'ın bulunduğu bölgeye ulaştı. Arşak Kralı, Han Hanedanı'nın elçisini 20 bin süvariden oluşan muhteşem bir törenle karşıladı.

Bunu izleyen dönemde, Doğu Han ve Tang hanedanları döneminde bu güzergâh sürekli gelişmiş, Tang başkenti Chang'an'dan başlayarak, Hexi Koridoru ve Yangguan geçidindan Çin'den çıktıktan sonra, İran üzerinden Avrupa'ya kadar uzanan "İpek Yolu" oluşmuştur.

Xi Jinping, 2016'daki ilk dış gezisini İran'ın da aralarında yer aldığı üç Ortadoğu ülkesine yaptı. Xi Jinping, ziyareti vesilesiyle aktardığı tarihî hikâyeler ile iki büyük medeniyete sahip Çin ve İran'ın yeniden kucaklaştığı sıcak bir atmosfer yarattı.