Brezilya lideri Lula'nın Çin gezisi neden önemli?

Brezilya Devlet Başkanı Lula, 12-15 Nisan tarihlerinde Çin'e resmi bir ziyaret gerçekleştiriyor. Bu, Lula’nın devlet başkanı olarak Çin'e yaptığı dördüncü resmi ziyaret.

Çin-Brezilya ilişkilerinin gelişimi, ikili kapsamın ötesine geçmiştir ve yeni bir küresel ekonomik ve uluslararası siyasi düzenin inşası için büyük önem taşımaktadır. Lula'nın son Çin gezisinin uluslararası toplumun yoğun ilgisini çektiği söylenebilir.

Ekonomik ve ticari iş birliğinde güçlü performans

Latin Amerika'da bölgesel bir güç olan Brezilya, bölgesinde Çin ile stratejik ortaklık kuran ilk ülkelerden biri olmuş ve ardından 2012 yılında iki ülke arasındaki ilişki kapsamlı stratejik ortaklığa yükseltilmiştir.

Lula, Brezilya devlet başkanı olarak ilk kez göreve geldiğinde, Çin ile diplomatik ilişkilerin geliştirilmesine yönelik olumlu bir tavır aldı. Batı hakimiyetindeki düzenin sınırındaki iki ülke olan Brezilya ve Çin'in aynı Güney-Güney işbirliği hedefini paylaştığına ve iki ülke arasındaki iş birliğinin Güneyli ülkelerin uluslararası nüfuzunu artırma vizyonunu gerçekleştirmeye büyük ölçüde yardımcı olacağına inanıyor.

2006 yılında kurulan BRICS iş birliği mekanizmasında da Lula çok aktif rol oynamış ve gelişmekte olan ekonomilerin birleşmesi için çaba sarf etmiştir.

Lula'nın devlet başkanı olarak ilk döneminin sonunda, Brezilya ile Çin arasındaki ticaret hacmi neredeyse sıfırdan yaklaşık 60 milyar dolara yükseldi. 2009'da, Lula'nın ikinci döneminin bitiminden hemen önce, Çin, Brezilya'nın en büyük ticaret ortağı haline geldi ve Lula'nın görevden ayrılmasından sonraki onlarca yıl içinde bu konumunu istikrarlı bir şekilde sürdürdü.

Çin Gümrük Genel İdaresi tarafından açıklanan verilere göre, Çin ile Brezilya arasındaki toplam ithalat ve ihracat hacmi 2022'de 171 milyar 490 milyon ABD dolarına ulaştı. Brezilya aynı zamanda Çin'in Latin Amerika'daki en büyük yatırım hedef ülkesidir.

İki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkiler, siyasi gerilimlerin yaşandığı durumunda bile güçlü kaldı ve Brezilya, Kuşak ve Yol girişimine katılmamasına rağmen, 2005'ten 2021'e kadar Çin'den en çok yatırım alan ülkeler arasında hâlâ üst sıralarda yer aldı.

Çin ile Brezilya arasındaki ticari temaslar son yirmi yılda giderek çeşitlendi. Çin’in Brezilya’daki yatırımı ağırlıklı olarak enerji, madencilik, tarım, altyapı ve imalat gibi endüstrileri içeriyor. Brezilya'nın Çin'deki yatırımı ağırlıklı olarak kompresör üretimi, kömür, gayrimenkul, otomobil parçaları üretimi, tekstil ve konfeksiyon gibi projeleri kapsıyor.

Lula'nın iktidara geldiği 2004 yılından bu yana iki ülke arasında, iki hükümet arasındaki ana işbirliği mekanizması olan Çin-Brezilya Üst Düzey Koordinasyon ve İş Birliği Komitesi kuruldu.

Nisan 2011'de iki ülkenin "2010-2014 Ortak Eylem Planı"nı uygulamak için iki ülke liderleri "10 Yıllık İş Birliği Planı"nı oluşturmaya karar verdi. İki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin istikrarı, bu uzun vadeli taahhütten büyük ölçüde yararlandı.

Çin-Brezilya ekonomik iş birliğinin ufku geniş

Şu anda Çin ile Brezilya arasında tarım, enerji, teknolojik yenilik ve finans alanlarındaki iş birliği dikkat çekmektedir ve bu alanlardaki iş birliğinin gelecekte daha da derinleşmesi beklenmektedir.

Tarım

Çin, Brezilya’nın tarım ürünleri için önemli bir pazar haline geldi. Soya fasulyesi ve sığır eti gibi önemli emtialardan meyve ve bal gibi diğer tarım ürünlerine kadar, Brezilya'nın Çin'e tarımsal ihracatı istikrarlı bir şekilde arttı ve sürekli olarak yeni iş fırsatları geliştiriyor.

Çin ile ABD arasındaki gerilimin giderek tırmanmasının ardından Brezilya mısırı, Çin'in mısır ithalatının bir kısmını doldurdu. Çin sermayeli şirketlerin Brezilya'da tarım lojistiği alanındaki etkisi de günden güne artıyor. Çin ile Brezilya’nın kaynaklar, ürün yapısı ve tarım teknolojisi açısından birbirini tamamlaması, ikili tarımsal iş birliğinin geliştirilmesi için geniş bir alan sağlıyor.

Enerji

2010'dan bu yana Sinochem ve Sinopec gibi Çinli şirketler petrol sektörüne 10 milyar ABD dolarından fazla yatırım yaptı ve bir miktar madencilik hissesi satın aldı. Çinli şirketler ayrıca Brezilya'da termik santraller, UHV iletim hatları, doğal gaz boru hatları ve liman tarama gibi büyük ölçekli altyapı projeleri üstleniyor.

Düşük karbonlu kalkınmanın popüler olduğu günümüz dünyasında, Çin ve Brezilya yeşil ekonomik iş birliği alanında büyük potansiyele sahiptir. Çin, rüzgar enerjisi, güneş enerjisi ve yeni enerjili araç teknolojisinde küresel rekabet gücüne sahip. Çin-Brezilya ekonomik ve ticari iş birliğinin hidroelektrik, güneş ve rüzgar enerjisi ve diğer yenilenebilir enerji üretim alanlarında büyük bir potansiyele sahip olduğu ve bunların da Brezilya pazarının yeni enerji talebi ile uyumlu olduğu söylenebilir.

Teknolojik yenilik

Enerji ile ilgili temiz teknolojilere ek olarak, dijital ekonomi de Çin-Brezilya yatırım iş birliğinin yeni yönlerinden biridir.

Telekomünikasyon alanında Huawei, Brezilya'da sadece 5G teknolojisi için ana tedarik desteği sağlamakla kalmıyor, ayrıca ülkede veri merkezlerini inşa ediyor ve bulut bilişim hizmetlerini dağıtıyor. Xiaomi, Didi, Alibaba, Tencent ve diğer şirketler de Brezilya'da farklı türde dijital hizmetleri geliştiriyor.

Finans

Çin ticari bankaları, Brezilya pazarında finansal kiralama gibi finansal hizmetleri yürütmek için Brezilya'da şubeler kurma fırsatını değerlendirerek, Çin sermayeli işletmelerin döviz kuru riskini ve finansman maliyetlerini etkili bir şekilde azalttı. Çin ile Brezilya arasındaki sınır ötesi ticaret hacminin artmasıyla birlikte, iki ülkenin finansal teknoloji şirketleri sınır ötesi ödeme çözümlerine odaklanarak tüm Latin Amerika pazarında Çin mallarına ödeme desteği sağlıyor.

Bu yıl 7 Şubat'ta Çin Halk Bankası ve Brezilya Merkez Bankası arasında Brezilya’da RMB takas düzenlemelerinin kurulmasına ilişkin bir iş birliği mutabakt zaptı imzalandı.

Ukrayna krizinde Çin’in pozisyonuna destek

Çin'e yaptığı ziyaretin arifesinde Lula, Brezilya'nın Rusya-Ukrayna ihtilafının diyalog yoluyla barışçıl bir şekilde çözülmesini teşvik etmek için Çin ile birlikte çalışmaya istekli olduğunu ifade etti ve barışı teşvik etmede ana arabulucu olarak Çin'i destekledi.

Lula, daha önce yaptığı ABD ziyareti sırasında Brezilya'nın Rusya ile Ukrayna arasındaki askeri anlaşmazlığı barışçıl yollarla çözme planını ABD Başkanı Biden'a da anlatmıştı. Lula, Rusya-Ukrayna krizinin çözülmesine yardımcı olmak için Çin, Hindistan, Brezilya, Türkiye ve Endonezya'dan oluşan bir "barış kulübü" kurulmasını öneriyor. Ancak bu öneri Biden yönetiminin desteğini görmedi.

Bu, Lula'nın zorlu uluslararası meselelerde devreye girme ve sorun çözme isteğinin ilk örneği değil. 2010'da Brezilya devlet başkanı iken, Türkiye’nin de desteğiyle İran'la nükleer yakıt takas anlaşmasına vardı. Bu anlaşma Çin tarafından memnuniyetle karşılandı. Ancak anlaşma uluslararası toplum tarafından hızla sorgulandı ve ABD ve diğer Batılı ülkeler tarafından eleştirildi. Lula bu kez Ukrayna konusunda yine yapıcı bir rol oynayabilir.

Bolsonaro’nun ardından

Çin'e karşı sert tavırları olan sağcı başkan Jair Bolsonaro artık görevde değil ve "Çin halkının eski dostu" olarak kabul edilen Lula Çin'i ziyaret ediyor. Bu gezi Çin-Brezilya ekonomik ve ticari iş birliğinde yeni bir çığır açacaktır.

Lula'nın Brezilya devlet başkanı olarak önemli bir diplomatik hedefi, Brezilya'yı dünya sahnesine geri getirmektir. Lula, Latin Amerika bölgesindeki iş birliği mekanizmalarının güçlendirilmesini teşvik etme, BRICS ülkeleriyle iş birliğini derinleştirme ve yeni bir küresel yönetişimin kurulmasını teşvik etme sözü verdi.

Bu, Brezilya'nın dış politikasının çok taraflılık geleneğine geri döndüğü ve tecridin yerine dayanışmayı koymaya kararlı olduğu anlamına gelir. Bu, ABD'nin Latin Amerika entegrasyonuna karşı çıkan konumunu körü körüne izleyen Bolsonaro'nun dört yıllık iktidar döneminden çok farklı bir yaklaşım.