Çin ve Orta Asya iş birliğinin itici gücü nereden geliyor?
CRI Haber Merkezi
İlk Çin-Orta Asya Zirvesi 18-19 Mayıs günlerinde Çin’in Xi’an kentinde yapılacak.
Bu, Çin ile 5 Orta Asya ülkesi arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana geçen 31 yıl içinde düzenlenen ilk zirve olacak. Dünyanın bir asırdır görülmemiş bir değişim dalgasıyla karşı karşıya kaldığı dönemde, 6 ülkenin liderlerinin tarihi İpek Yolu’nun başlangıç noktasında bir araya gelmesi büyük önem taşıyor.
Çin ile 5 Orta Asya ülkesi arasındaki ilişkiler “İyi komşuluk, iyi dostluk, iyi ortaklık ve kardeşlik ruhu” ilkeleriyle en iyi şekilde özetlenebilir.
Bir itici güç olarak lider diplomasisi
Çin ile Orta Asya ülkeleri arasında diplomatik ilişkilerin kurulduğu 1992 yılından bu yana ikili ilişkiler uluslararası arenadaki büyük değişikliklerin sınavından geçerek, iyi komşuluktan stratejik ortaklığa ve kapsamlı stratejik ortaklığa atılım niteliğinde gelişme gerçekleştirdi ve her alanı kapsayan iş birliği hızlı bir gelişme rayına girdi. Bütün bunların arkasındaki itici güç nereden geliyor?
Her şeyden önce bu itici güç lider diplomasisinden geldi. Geçen 10 yıl içinde Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping Orta Asya’yı 7 kez ziyaret etti. Orta Asya liderleri de Beijing, Shanghai ve Qingdao kentlerinde bulundu. 2014 yılında Xi Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman’ın evine misafir gitti. İki lider el ele tutuşup vedalaşırken Rahman, “İyi kardeşler el ele verip birlikte ilerlemeli.” dedi.
Günümüzde Çin ve Orta Asya ülkeleri kalkınma yolunda önemli bir aşamada bulunuyor. Çin, Çin tarzı modernleşme inşasını hızlandırmaya çalışırken, Orta Asya ülkeleri de kalkınma stratejilerini ilerletmek için çabalıyor ve Çin’le iş birliğini güçlendirmek istiyor.
Bununla beraber dünya büyük bir değişimden geçiyor ve bu nedenle ülkelerin meydan okumalara birlikte göğüs germe istekleri daha da güçleniyor. Bu şartlarda düzenlenen ilk Çin-Orta Asya Zirvesi iki taraf arasındakji karşılıklı güveni pekiştirecek ve tüm alanları kapsayan iş birliğini genişletecek.
Çin ile denize kıyısı olmayan Orta Asya ülkeleri arasında ekonomik tamamlayıcılık söz konusu. Özellikle Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in 2013 yılında Kazakistan’a yaptığı ziyaret sırasında ilk kez ortaya koyduğu İpek Yolu Ekonomik Kuşağı inisiyatifi, her iki tarafa devasa kalkınma fırsatları getirdi. 2022 yılında Çin ve Orta Asya ülkeleri arasındaki ticaret hacmi 70 milyar 200 milyon ABD dolarına ulaşarak, ikili diplomatik ilişkilerin kurulduğu yıla kıyasla 100 kat arttı. Orta Asya ülkelerinden geçen Çin-Avrupa yük tren seferleri sayısı tüm seferlerin sayısının yaklaşık yüzde 80’ini oluşturdu. Bununla berber Çin-Kazakistan Korgas Uluslararası Sınır İş Birliği Merkezi, Çin-Kırgızistan-Özbekistan demiryolu hattı gibi önemli altyapı projeleri de Çin-Orta Asya iş birliğinde kazanılan sonuçların kanıtları oldu.
Orta Asya’nın denizi “Çin pazarı”
Orta Asya liderleri “Denizden uzak kalsak da Çin’in devasa pazarı bizim için denizdir.” ifadesini sıklıkla kullanır.
Günümüzde Orta Asya ülkelerinden yalnızca doğal gaz değil, deve sütü, bal ve kiraz gibi yiyecekler de Çinlilerin sofralarını zenginleştiriyor. Çin ve Orta Asya ülkeleri ayrıca yeni enerji, dijital ekonomi ve yüksek bilim ve teknoloji alanlarındaki iş birliğini sürekli güçlendiriyor.
Çin ve Orta Asya ülkeleri gelişmekte olan ülkeler olarak, çok taraflılık ve genel kabul gören uluslararası hukuk normlarını kararlılıkla savunuyor ve birbirlerinin temel çıkarlarını kararlılıkla destekliyor. İkili ve Shanghai İş Birliği Örgütü gibi çok taraflı platformlar çerçevesinde Çin ve Orta Asya ülkeleri terörizm, aşırıcılık ve bölücülükle mücadele derek, bölgenin ve dünyanın barış ve istikarını savunuyor.
Geçen 30 yıl içinde Çin ve Orta Asya ülkeleri karşılıklı saygı, iyi komşuluk, karşılıklı yarar ve kazan-kazan ilkeleri temelinde yeni tip uluslararası ilişkiler için iyi bir örnek oluşturdu. Günümüzdeyse 6 ülkenin liderleri Xi’an’da bir araya gelerek, bir kalkınma vizyonu ortaya koyarak daha sıkı Çin-Orta Asya kader birliği oluşturacak.