Çin’de yemeklerle tedavi ve ilaçlı yemekler

Tıbbın yemeklerle birleşmesi ve mutfakla bağlantısı, bir gelenek olarak, Çin’in Zhou Hanedanı dönemindeki (M.Ö 1046-256) tıp-yemek sisteminde kendisini gösterir. Eski eserler arasında yemeklerle tedaviyle ilgili pek çok kitap vardır. Tang Hanedanı (618-907) döneminde tıbbi uzman Sun Simiao'nun yazdığı “Qianjinfang” ve “Qianjinyifang” adlı iki eserde yemeklerle tedavi hakkında özel bölümler yer alır. Bu eserler, eski zamanlarda yemeklerle tedavi biliminin gelişmesine derin etki yapmıştır.

Sun Simiao, insan sağlığının akılcı yemekler temelinden geçtiğini, rastgele ilaçların kullanılmamasını, doktorların her şeyden önce hastalığın nedenini iyice öğrenmesi ve hastalarını öncelikle yemeklerle tedavi etmesi gerektiğini, yemeklerle iyi tedavi sonucu alınmaması durumunda ilaçların kullanılmasının da gecikme yaratmayacağı görüşünü savunuyordu. Çin'de halk arasındaki yemeklerle tedavi yöntemleri ve ilaçlı yemeklerin yapımı da Sun Simiao'nun bu görüşüne dayanarak gelişmişti.

Sun Simiao 100 yılı aşkın bir süre yaşadı. Bu çarpıcı gerçek sayesinde zamanında ve daha sonra da insanlar Sun Simiao'nun yemeklerle tedavi ve sağlık teorisini gönüllü olarak kabul ettiler. Bundan sonra yemeklerle tedavi ve ilaçlı yemekler, halk arasında yaygın olarak bedeni sağlamlaştırma, hastalıkları önleme ve tedavi etme yöntemi haline geldi.

Yemeklerle tedavi, yemeklerin ilaç olarak kullanılmasına dayanır. Çin'de günlük sebzelerle hastalıkları önleme ve tedavi etme yöntemleri hemen hemen her ailede bilinmektedir. Örneğin bir ailede nezle olan varsa, ona birkaç dilim zencefil, yeşil soğanın beyaz kısmı ve şekerle pişirilen çorba, sıcak sıcak içirilir. Nezleli kişi iyice terledikten sonra genellikle şifa bulur. Çinlilerin sağlık için şöyle bir deyimleri vardır: “Yatakta yatarken turp, kalkarken zencefil”. Yani insan sabah zencefil, akşam ise turp yemelidir.

Bugün de halk arasında tuz, sirke, zencefil, soğan ve sarmısak gibi malzemelerle tedavi yöntemleri geliştirilmektedir. Örneğin son yıllarda sirke ve coca-cola'nın birleşimiyle sağlıklı bir içecek yaratıldı. Bu içecek Çin'de halen çok yaygındır. Yemeklerle tedavide, “Hua Zhuan” adı verilen yeni bir sistem de dikkat çeker. “Hua Zhuan”, sözcük olarak “çiçeklerden yapılan yemekler” anlamına gelir. “Hua Zhuan” M.Ö 6. ve 7. yüzyıldaki İlkbahar ve Sonbahar Dönemi’nde gelişmeye başlamış ve 7. yüzyıldaki Tang Hanedanı’nda doruğa ulaşmıştır.

Çin'de 1000'den fazla çeşit çiçek vardır. Çin'in kuzeyinde 100'den fazla yemeklik çiçek bulunur. “Bitkilerin kralı” olarak adlandırılan, Çin'in güneybatısındaki yemeklik çiçeklerin çeşidi ise 260'ı aşmış durumda.

Yemeklik çiçeklerle hastalıklar tedavi edilebilir. Özellikle kadınlara yemeklik çiçek yemeleri tavsiye edilir. Örneğin, aşk sembolü olan güller, kadınların adet günlerini ayarlamak ve kan dolaşımını normalleştirmenin yanında estetik için de çok yararlıdır. Şeftali çiçekleri, balık ve karideslerden yapılan yemekler kan, akciğer, dalak ve mideyi besler ve güçlendirir. Bu yemekler ayrıca kadınların ciltlerini güzelleştirme işlevi de gösterir.

İlaçlı yemekler söz konusu olduğunda ise ilaçlar yemek olarak kullanılır. Yani ilaç kullanımı, yemek yeme yöntemiyle yer değiştirir, hastalıklar önlenir ya da tedavi edilir. İlaçlı yemekler, eski çağlardan bu yana halkın beğenisini giderek daha çok kazanmaktadır. Sık sık görülen ilaçlı yemekler arasında lapalar, hamur işleri, çorbalar ve bazı diğer yemekler vardır. Ayrıca son yıllarda özel olarak ilaçlı yemekler satan restoranlar da açılmıştır.İlaçlı yemekler çok çeşitli olmalarına rağmen her birinin kendi özelliği vardır. Örneğin, Çin yerpatatesi, yaşotu tohumları, hurma ve pirinçten yapılan “çocuk lapası” çocukların dalak ve mide zayıflığı hastalıklarını tedavi edebilir. Ayrıca mandalina kabuğu gibi malzemelerden yapılan “Chuanbeichenpiqingtang” şurubu da, öksürüğe iyi gelir. Adamotu çorbasından yapılan “Shenzhiqingtang” ise hastalar ve yaşlılar için besleyici ve kuvvetlendiricidir.

Çin'in “Gıda Sağlığı Yasası”nda, gıdalara ilaç katılmasının yasak olduğu belirlendi. Ancak bu, halk arasında yaygın olan ilaçlı yemeklere aykırı bir durum oluşturuyor. Bu çelişmeyi çözmek için ilgili kurumlar, gıdalara katılabilen Çin ilaçlarını içeren bir liste açıkladı. Listede Çin hurması, kuru zencefil, muşmula ve nane gibi yiyecekler bulunuyor.

Çin'in ilaçlı yemekleri yalnız yurt içinde rağbet görmüyor, bunun yanı sıra uluslararası pazara da girmiş durumda. Kasımpatı içkisi, mandalina kabuğu çayı, Fuling keki ve ilaçlı zeytin gibi Çin ilaçlı yemek ve içecekleri her geçen gün daha fazla yabancının yemek dünyasına girmekte.

Eskiden Çinliler tümüyle doğadan yararlanarak pek çok ilaç ve “doğal ilaç” kavramını yaratmışlar. Böylece Çin'e özgü bir tıp ve eczacılık anlayışı oluşturulmuş. Bu tıbbın, insanların yiyip içtikleriyle çok sıkı bir ilişkisi var. İlaçlar yemek olarak kullanılabilir; aynı biçimde yemekler de ilaç olarak yenebilir. Böylece yemeklerle tedavi yöntemi ve “ilaçlı yemekler” geliştirilmiş. Çin'de halk arasında kullanılan “yemeklerle beslemek ilaçlarla beslemekten iyidir, yemeklerle tedavi ilaçla tedaviden iyidir” biçiminde bir söz vardır... Yemeklerle tedavi Çin'de halk arasında eskiden olsun bugün olsun çok yaygındır ve Çin'in yemek geleneklerinde özel bir yer tutar.