Çinlilerin antik çağlardan günümüze buz ve kar sporlarıyla olan bağları

Bugün (1 Kasım) 2022 Beijing Kış Olimpiyatları’nın açılışına sadece 95 gün kalıyor. Bu şenlik yaklaştıkça, Çinlilerin buz ve kar sporlarına hevesi sürekli bir şekilde artmaktadır, gittikçe artan sayıda insan buz ve kar sporlarını tercih etmeye başladı. Beijing’in ev sahipliğini yapacağı Kış Olimpiyatları’nın Çin’de 300 milyondan fazla insanı kar ve bu sporlarına katılmaya teşvik etmesi bekleniyor.

Aslında Çinlilerin buz ve kar sporlarıyla köklü tarihi bağları var. Tarihsel kayıtlara göre, buz pateni ve kayak gibi buz ve kar sporları tarihten beri Çin'de popülerdi ve bu konuda bir çok örnek vardı.

Hayatta kalmak için buzlarda hareket etme dönemi

Sui Hanedanlığı’nın (M.S. 581-618) tarihini aktaran Sui Kayıtları adlı kitapta Çin’in kuzeydoğusundaki Nengjiang nehri ve Heilongjiang nehri civarında yaşayan Shiwei etnik grubunun kızaklara benzer ahşap tahtalarla kar ve buz üzerinde yürüdüğü yazılıyor. Bu bölgede hava çok soğuktu, kar seviyesi atların sırtına kadar ulaşabiliyordu. Tahta üzerinde yürümek sadece insanın yürüme hızını arttırmakla kalmayıp, aynı zamanda kardan üstü örtülmüş çukurlara düşmesini de önleyebiliyordu.

Tang Hanedanlığı döneminde (M.S. 618-907), Argun nehrinden Altay Dağları’na kadar uzanan bölgede yaşayan Uygurlar da, karda yürümek için ayaklarına tahta bağlayıp, bir tahta çubuğu koltuk altlarına yerleştirirlerdi. Böylece son derece hızlı bir şekilde buz üzerinde kayabilirlerdi. Yerliler bunu “tahta ata binme” olarak adlandırırdı. Açıkçası, o zamanlarda buz ve karda paten yapmak için kullanılan ekipmanlar henüz ilkel bir seviyedeydi, kayak ve buz pateni daha çok hayatta kalmak için yapılırdı.

Buz oyunlarının çıkış noktası

Song Hanedanlığı’nda (M.S. 920-1279), buz oyunları ortaya çıktı. Song hanedanı yazarı Shen Kuo’un yazdığı “Hayali Dere Günlüğü” içinde Çin’in kuzeyindeki etnik azınlıklar tarafından icat edilen, “buz yatağı” olarak bilinen bir tür kızak oyunundan bahsedilmişti. Bu insan çekişiyle yapılan bir tür buz oyunudur. Yorgan gibi yumuşak ve sıcak tutabilen bir nesne tahta üzerine koyulur, üzerine iki veya üç kişi oturur, diğer bir kişi ise bu tahtayı buz üzerinde kayması için çeker. Song Hanedanlığı’ndaki birçok imparator da buz üzerinde yapılan bu eğlence etkinliğini tercih ederdi.

Yuan Hanedanlığı’ndayken, kuzeydeki ormanlarda yaşayan bazı etnik gruplar, kayak direklerini tutarak kayakların üzerinde durup dağ sığırı gibi avlarını kovalardı. Yakalanan hayvanları taşımak için kayaklar birbirlerine bağlanırdı, bu da günümüzdeki kızağın prototipi gibi görünürdü.

Eski hanedanlıklardaki buz ve kar sporları denilince aklımıza hemen “buz oyunu” gelir.

Buz oyunu nedir?

Buz oyunu, buz pateniyle ilgili çeşitli yarışma, eğlence ve performans içeren geleneksel bir buz sporudur. İlk olarak Song Hanedanlığı ile ilgili “Song Tarihi” adlı kitapta kaydedilen buz oyunu, Ming Hanedanlığı (1368-1644) döneminde imparatorluk sarayına girmiş, sonrası da Qing Hanedanlığı’nda (1636-1912) Yongzheng ve Qianlong imparatorlarının hükümdarlığı döneminde zirveye ulaştı.

Ming Hanedanlığı döneminde, buz oyunu saray sporu olarak görülürdü. Bazı soylu ailelerin çocukları “buz yatakları”yla oynarlardı ve birkaç “buz yatağı”nı birbirlerine bağlayarak üzerinde içki içerlerdi. O zamanlarda ağaçtan yapılan kar kayağının ön ucu eğik, ortası biraz daha kalındı. Ayaklara bağlanması için kemerler kullanılmış, kar kayağının alt yüzeyi de hayvan kürkü ile sarılmış. Özellikle Çin’in kuzeydoğu bölgesinde, buz üzerinde kullanılan köpek kızağı, kış aylarında yerel halk için en önemli seyahat araçlarından biri olarak kullanılırdı

Qing Hanedanlığı’na ait resimde gösterilen üç köpeğin çektiği “buz yatağı”

Qing Hanedanlığı, Çin eski buz sporunun altın çağıydı. Qing Hanedanı’nı kuran Mançular, buz ve kar koşullarını kontrol etme konusunda üstün bir yeteneğe sahipti ve Çin’in iç kesimine girdikten sonra doğal olarak paten geleneğini de beraberinde getirdi. Her kış, Qing Hanedanlığı imparatoru, Beihai veya Zhongnanhai göllerinde görkemli buz oyununu izleyerek, ordusunun buz pateni becerisini incelerdi. Binlerce kişinin katıldığı gösteri, sürat pateni ve artistik paten dahil iki dalda gerçekleştirilirdi, bu kapsamda ondan fazla hareket vardı.

Ülkenin dört bir yanından gelen binden fazla seçkin "artistik buz pateni" oyuncusu gösteriye katılarak sanki büyük bir "Kış Olimpiyat Oyunları"na hazırlanıyormuş gibi görünürdü.

Artistik buz pateninin altın çağı: Qianlong dönemi

Buz oyunu Qing Hanedanlığı’nın Qianlong yıllarında zirveye ulaşmıştı. İmparator Qianlong “buz pateni”ne oldukça önem verdi ve teşvik etti. Qianlong ayrıca, buz oyununu ulusal gelenek olarak tanımladı.

İmparator Qianlong ayrıca saray ressamlarına bu temayla ilgili birçok resim çizmeleri konusunda özellikle emretmişti. Yasak Kent Müzesi’nde, Qianlong yıllarına ait buz patenti resimlerinden biri değerli eser olarak bulunuyor.

Yasak Kent Müzesi’nde sergilenen “buz oyunu” adlı tablo

Qing Hanedanlığı döneminde askeri rolünü kaydeden kayak, eğlence ve popülerleşme yönünde gelişmeye devam etti. Kayak ve akrobasiyi birleştiren buz üstünde çok sayıda yeni buz eğlenceleri ortaya çıkmaya başladı.

Qianlong yıllarında, insanlar ayrıca kayak ile futbolun kombinasyonu olan “buzda futbol” sporunu yarattılar. Kayıtlara göre, 1920’lerde Beijing’deki Shishahai gölü ve Yasak Kent’i çevreleyen hendekte sık sık insanların buz üstünde futbol oynarken görmek mümkündü.

Bugün halen Shichahai buz pisti neşe dolu

Başkent Beijing kentinin dışı ve içindeki bölgelerde büyük ve küçük çok sayıda buz pisti bulunurken, Beihai ve Shishahai buz pistleri neredeyse her zaman herkesin ilk tercihidir. Oyuncular buz pateni ile buz pistinde kaymanın dışında, buzda troley kullanma, bisiklet ve motosiklet sürme gibi farklı oyunların da tadını çıkarma fırsatını yakalayabiliyor. Buzda kullanılan troley tek kişilik ve çok kişilik olarak ayrılırken, hem sürülebilir hem de itilebilir.

Tüm buz pistinde oynayan yetişkinler veya çocuklar olsun hepsinin yüzünde mutluluk ışıltıları parlıyordu.

Aslında, Beijing’in Yazlık Saray ve Beihai Parkı gibi çeşitli büyük parkların hepsinde düzenli olarak Qing Hanedanlığı dönemindeki kayak gösterileri düzenlenirken, Çin’in geleneksel kayak sporları canlandırılıyor.

2020’de Beihai Park’ta düzenlenen Qing Hanedanlığı kayak gösterisi

Shichahai gölündeki buz bisikleti

Her kış, buzda bisiklete binmek buz eğlencesinin en popüler konusudur.

Günümüzde çocuklar buz hokeyi ve sürat patenine katılırken, artistik buz pateni yapanların sayısı yıllar geçtikçe artıyor.