Bin yıllık Turfan harabelerinin koruyucusunun öyküsü

Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin Turfan bölgesindeki Yarğol Antik Kenti, sanki eski bir gemi gibi, aşırı güneş ışınları altında sessiz sakin duruyor. Yarğol Antik Kenti’ndeki kültürel eserlerin korunması çalışmalarından sorumlu 39 yaşındaki Gübehrem Mömün, her zamanki gibi antik kentte devriyeye çıkıp bakım yapıyor, turistlerin antik kenti güvenli ziyaret etmelerini sağlamanın yanısıra antik kentteki değişiklikleri kamerasıyla fotoğraf çekerek kayda geçiriyor...

Sadece Gübehrem değil, onun büyükbabası ve babası da Yarğol Antik Kenti’nde kültürel eserleri koruma görevlisiydi. 1972 yılından itibaren, bir aileden üç nesil yarım yüzyıldır sırasıyla Yarğol Antik Kenti’nin korunması çalışmalarını sürdürüyor.

Turfan şehrinin 10 kilometre batısında yer alan Yarğol Antik Kenti, dünyanın en büyük, en eski ve en iyi korunmuş topraktan mimari kalıntısı olarak siyaset, kültür, tarih, sanat gibi çeşitli alanlarda önemli değerlere sahiptir.

Xinjiang’ın Turfan bölgesindeki Yarğol Antik Kenti

Gülbehrem’in büyükbabası Rahman Siti, Turfan kentinin Gaochang bölgesindeki Yar kasabasına bağlı Yarğol köyü sakini. Rahman kültürel eserleri koruma görevlilerinin Yarğol Antik Kenti’nde yürüttükleri arkeolojik kazı çalışmaları için elinden gelen yardımı sağlamıştı. Siti, kültürel eserleri koruma görevlileriyle iletişim kurma sürecinde, köyün yanında yer alan o “toprak yığınının” oldukça parlak bir tarihe sahip olduğunu öğrendi.

1961 yılında, Yarğol Antik Kenti’nin kalıntıları, ilk grup ulusal önemli kültürel eserleri koruma birimleri listesine alındı ve antik kenti koruma çalışması güçlendirildi. Rahman 1972 yılında yerel hükümetin bölgede kültürel eserleri koruma görevlisi iş ilanı yayınladığını duyanca, köydeki grup müdürü görevinden hiç tereddüt etmeden vazgeçerek, Yarğol Antik Kenti’nin ilk ve tek kültürel eserleri koruma görevlisi olarak işe alındı.

Sonraki 18 yıl boyunca, ailesinin yardımı ve desteğiyle, Yarğol Antik Kenti’nin günlük yönetim çalışmasını üstlenirken, bilet satışı, turistler için güvenli ziyaret sağlama, her iki günde bir devriye gezme ve yakındaki Yarbulak Bin Buda Mağaraları ve Astana mezarlığında düzenli olarak araştırma çalışmalarından sorumlu oldu.

Toplam yüzölçümü 376 bin metrekareyi bulan Yarğol Antik Kenti yaklaşık 53 futbol sahası büyüklüğündedir.

Antik kentte çok sayıda mezarlık var. Rahman gün boyu eşeğinin sırtında Yarğol’un her köşesinde devriye gezdi. Gübehrem daha önce bir keresinde büyükbabasına antik kenti korumakta neden bu kadar ısrarcı olduğunu sorduğunda büyükbabası ona: “Büyüdüğüm yeri iyi korumak istiyorum, ayrıca uzun bir geçmişe sahip, yurt içinde ve yurt dışında ünlü böyle bir yerde çalışmaktan gurur duyuyorum.” dedi.

Rahman’ın antik kente olan sevgisi, en küçük oğlu Mömün Rahman’ı çok etkiledi. Küçük yaşlardan itibaren babasının antik kenti devriye gezme çalışmalarına eşlik eden Mömün kültürel eserleri koruma çalışmalarına aşinaydı. 1990 yılında, babası Rahman emekli olduktan sonra, Mömün, babasının görevini devraldı.

Mömün, Yarğol Antik Kenti’nde eşeğiyle devriye geziyor

Mömün kültürel eserleri koruma görevlisi olarak görev yaptığı süre boyunca devlet, antik kenti koruma boyutunu güçlendirdi. Mömün neredeyse antik kentle ilgili hemen hemen tüm koruma ve bakım projelerine katıldı, aynı zamanda köylüleri antik kent için emek gücü ve çeşitli yardımlar sağlamaya yönlendirdi.