Xinjiang’daki kültürel koruma ve kalkınma
Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi’nin güneyinde yer alan Aksu kentinin Toksu ilçesindeki İçerik kasabasına bağlı Cay köyü, “Xinjiang’ın en iyi çalgı yapım köyü” olarak adlandırılıyor. 300 yıldan uzun süren müzik aletleri yapım tarihine sahip olan bu köyde, 7 çalgı üretim kooperatifi bulunurken, çok sayıda maddi olmayan kültür mirasçısı burada yaşıyor. 300’ü aşkın hanenin yaklaşık yarısı çalgı üretimi ve satışı ile uğraşıyor ve 2021 yılında köy genelinde çalgı satışından elde edilen gelir 10 milyon yuanı aştı. Köyde antik kültür ve işçilik etkili bir şekilde sürdürülüyor.
Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) 2012 yılının Kasım ayında gerçekleştirilen 18. Ulusal Kongresi’nden bu yana, Xinjiang bölgesinde tüm etnik grupların seçkin geleneksel kültürünü koruma ve aktarma çalışmalarına daha büyük önem verildi. Kültürel kamu hizmetlerinin seviyesi sürekli olarak yükseltildi, ulusal dil ve yazısının kullanımı tüm olanaklarla yaygınlaştırıldı, tüm etnik gruplardan vatandaşlar birbirlerinin dilini ve yazısını öğrenmeye teşvik edildi, vatandaşların eğitim hakları etkin bir şekilde güvence altına alınırken, tüm etnik gruplardan vatandaşların kültürel haklardan eşit şekilde yararlanması sağlandı.
Etnik kültürler korunup aktarılıyor
Xinjiang’ın güneyindeki Kaşgar kentinin Yeken ilçesinden Uygur Makam sanatı ustası İlham Rehim’in büyükbabası ve babası, ilçe genelinde birer tanınmış 12 Makam sanatçısıdır. Dolayısıyla Rehim, küçüklükten beri Uygur Makam sanatının kaybolmasının önlenmesi, derlenip korunması ve sonraki kuşaklara aktarılmasına kadar tüm sürece tanık oldu. Şu anda, Xinjiang’ın birçok bölgesinde devlet ve özerk bölge düzeyinde Makam Miras Merkezleri kurulurken, birçok kez ‘12 Makam Sanat Şenliği’ gibi etkinlikler düzenlendi ve çeşitli bölgelerde Makam mirasçıları bulunuyor. Rehim, şöyle konuştu: “Yeken ilçesindeki 12 Makam halk sanatı ekibiyle Beijing, Shanghai ve Guangzhou gibi kentlerde program kaydı ve gösteri değişimi çalışmalarına katıldım.”
Xinjiang’da, tüm etnik grupların seçkin geleneksel kültürleri tüm olanaklarla devam ettiriliyor ve korunuyor. “Çin Halk Cumhuriyeti Kültürel Eserleri Koruma Yasası” ve “Çin Halk Cumhuriyeti Maddi Olmayan Kültürel Miraslar Yasası” gibi yasaların yanı sıra “Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi Kültürel Eserleri Koruma Yasası’nı Uygulama Yönetmeliği” gibi yerel yönetmeliklerin hayata geçirilmesi, Xinjiang’da yaşayan tüm etnik grupların kültürlerinin korunması için sağlam bir yasal güvence sağlamıştır.
Kültürel miraslar etkili şekilde korunurken, Yarğol Antik Kenti, Kızıl Binev ve Subaş Budist Tapınağı Kalıntıları, Dünya Kültür Mirasları listesine dahil edildi. Xinjiang Uygur Makam sanatı ve Kırgız destanı “Manas”, UNESCO’nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne, Uygur Meşrep’i ise UNESCO’nun “Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi”ne alındı. Hâlihazırda Xinjiang’da 133 ulusal başlıca kültürel eserleri koruma birimi bulunurken, tüm etnik grupların seçkin kültürel gelenekleri sürdürülüp geliştiriliyor.
Künes ilçesinden Cahnur Uhas, Kazak Aytış sanatının aktarıcısıdır. 58 yaşındaki Kazak Uhas, 23 yaşından beri 300 tez yazdı. 23 makalesi ve 10 araştırma raporu düzenli yayınlarda yayımlandı. 2014 yılında Xinjiang Yazarlar Derneği’ne katıldı.
Uhas’ın tecrübesi, Xinjiang’da etnik diller ve yazıları korumanın bir yansımasıdır. Xinjiang’da ulusal dil ve ulusal yazının kullanımı tüm olanaklarla yaygınlaştırılıyor. Tüm etnik gruplardan vatandaşların birbirlerinin dili ve yazısını öğrenmeleri teşvik ediliyor. Hâlihazırda, Xinjiang’daki çeşitli etnik grupların 10’u aşkın dili ve yazısı bulunurken, adalet, yönetim, eğitim, basın ve yayın, radyo ve televizyon, edebiyat ve sanat, sosyal ve kamu işleri gibi alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Xinjiang’daki mağazalar, posta ve telekomünikasyon, tıbbi hizmetler, trafik işaretleri ve diğer sosyal ve kamusal alanların hepsinde çeşitli diller ve yazılarla hizmet sunulurken, vatandaşlara kolaylık sağlandığını her zaman görebiliriz.